مجسمه «بزرگمهر بختگان» ـ پزشک، ستاره‌شناس و وزیر انوشیروان ساسانی که بر اساس برخی منابع تاریخی ظهور پیامبر اسلام را پیش‌بینی کرده بود ـ بعد از ساخت، حدود سه ماه در وسط میدان بزرگمهر اصفهان در انتظار نصب باقی مانده بود، تا اینکه پس از ممانعت مسئولان زیباسازی برای نصب، مجسمه هشت متری سوار و اسب را نیمه های شب ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۰، توسط جرثقیل‌های بزرگ در حالی که دو پاره شده بود از محل نصب، بارگیری و منتقل کردند.
محمدرضا مکارمی ـ مجسمه‌ساز و سازنده این اثر ـ درباره روند سفارش این مجسمه تا مراحل ساخت و تحویل آن به روزگار پرس توضیح می‌دهد: ما جزو اولین شرکتهای «دانش/هنر بنیان» با رویکرد بینا رشته‌ای هستیم که در شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان پس از طی کردن مراحل دشوار ارزیابی سال‌هاست که دراین شهرک مستقر شده ایم. شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان هر از گاه، بنا به ضرورت و ماموریتی که دارد، علاوه بر حضور در نمایشگاه‌های خارج از شهرک، در فضای داخلی نمایشگاه‌هایی را برگزار می‌کند تا امکان تعاملات بیشتر با مدیران و مسؤلین بخش‌های اجرایی در سطوح مختلف فراهم آید و دیگر مجموعه‌ها با پتانسیل‌ها و توانمندی‌های شرکتهای دانش بنیان و دانش/هنر بنیان بیشتر آشنا شده و در راستای سیاست‌های کلان کشور برای رسیدن به اقتدار علمی، صنعتی و هنری گام‌های موثر و محکمتری را بردارند.
این هنرمند ادامه می‌دهد: در همین راستا در سال ۹۸ از شهردار وقت اصفهان و معاونان ایشان برای بازدید از نمایشگاه شرکتهای مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی دعوت به عمل آمد که ما نیز در آنجا غرفه داشتیم و متعاقب آن گروه بزرگی از مدیران شهرداری همراه با شهردار اصفهان از کل نمایشگاه و غرفه ما بازدید کردند. طی این بازدید مدیران با توانمندی‌های شرکت ما که عمدتا بر موضوعات مرتبط با طراحی منظر شهری، طراحی و ساخت اجزاء مبلمان شهری و معماری مونومنتال کار می‌کند، آشنا شدند و استقبال خوبی از غرفه ما شد.
او تصریح می‌کند: در دوره مدیریت قبلی شهرداری، از شرکت ما برای ارایه مشاوره در موضوعات تخصصی دعوت به عمل آمد و با توجه به موضوعاتی که شهرداری اصفهان رأسا پیشنهاد داد، چند کار پژوهشی و طراحی، خصوصا برای ترمینال‌های درون شهری و طراحی نمادهای فاخر به عهده ما گذاشته شد که با صرف صدها نفرساعت کار و ده‌ها میلیون تومان هزینه، طرح‌های متعددی تهیه و به شهرداری اصفهان ارائه شد. پس از تایید و رسیدن به مرحله قرارداد، طرح ها به شیوه‌های عجیب و غریب یکی پس از دیگری با فشارهای ناپیدا کنسل شد که همه مستندات آنها موجود است.
مکارمی بیان می‌کند: در این میان یکی از طرح‌ها که با تاکید از سوی شهرداری اصفهان و از زبان شهردار اصفهان مطرح شد، طرح ساماندهی اساسی میدان بزرگمهر بود. این میدان که از تداخل عابران پیاده و ماشین‌ها همچنان رنج می‌برد، نقطه مکث و گره ترافیکی خاصی است که همواره عامل ترافیک و بی نظمی را در میدان رقم می‌زند. به همین جهت مدیریت شهری درصدد بود، از این مشکل رهایی یابد که کارشناسان متخصص بینارشته‌ای در شرکت ما گرد هم آمدند تا با طرحی نو و خلاقانه بر این مشکل فائق آیند. لذا طراحی پیاده روهای مخصوصی را پیشنهاد دادند که دو سمت خیابان بزرگمهر و رفوژ وسط را به صورت رمپ‌های معلق با ملاحظات زیباشناختی با قابلیت عبور دوچرخه تا ساحل زاینده رود و ورودی پارک‌های ساحلی با رعایت استاندارهای لازم به هم متصل می‌کرد و فضای به روز شده‌ای را در کلاس بین المللی از میدان بزرگمهر ارائه می‌داد.
او ادامه می‌دهد: همچنین مجسمه‌ای متناسب با فضای باز دو هکتاری میدان در وسط میدان قرار می‌گرفت تا بر وجه نمایشی و بین المللی آن نیز بیفزاید. به هر حال پس از مدتی تلاش بنا بر محدودیت‌های مالی و نیز اختلاف نظرها و سلایق گوناگون که همواره آفت بزرگی در شهرداری بوده و هست، طرح جامع و منسجم میدان که می‌توانست یکی از مدرن‌ترین و پیشروترین میادین در میان کلان شهرهای ایران باشد و به تقویت زیرساخت‌های گردشگری اصفهان و تسهیل و ایمنی در رفت و آمد شهروندان اصفهانی بینجامد، در میان دیدگاه‌های کور و تنگ نظرانه متوقف شد.
این مجسمه‌ساز عنوان می‌کند: به هر حال پس از پیگیری‌های لازم و با توجه به آماده شدن مدل مجسمه سوار بزرگمهر و محاسبات و تناسب یابی اِشِل مجسمه با توجه به وسعت و هندسه میدان و اینکه شهرداری به هر حال درصدد اجرای مجسمه فاخری بود، با دستور مستقیم آقای شهردار به مسؤول زیباسازی مبنی بر قراردادن این موضوع در سیکل اداری و قانونی، پس از اخذ تاییدیه از سوی شورای عالی سیاستگذاری و تایید آن از طریق شورای معاونان، سازمان زیباسازی مکلف شد با توجه به تصویب کلیات طرح پس از ارزیابی جزئیات، مجسمه را در مسیر اجرا قرار دهد.
او پاسخ می‌دهد: این سوال را باید از کسانی بپرسید که با تغییر مدیریت در شهرداری اصفهان، باعث و بانی چنین عمل غیراصولی و ضد فرهنگی شدند. این پرسش، سوال اصلی خود ما نیز هست که چرا از نصب مجسمه‌ای که هزاران نفر ساعت وقت صرف تحقیق و پژوهش، طراحی حالت‌های مختلف، مدلسازی و در نهایت ساخت اصل مجسمه سوار و اسب بزرگمهر شد جلوگیری کردند.
این هنرمند همچنین با اشاره به یکی از دلایل نصب نشدن مجسمه، عنوان می‌کند: البته این مجسمه با توجه به حضور کارشناسان رقیب و عدم تمایل مدیر زیباسازی به حضور ما که ریشه در نقدی داشت که از عملکرد زیباسازی در ادوار گذشته داشته‌ایم، فرصتی مغتنم برای آنها پیش آورد که پاسخ نقد را نه با نقد، بلکه با مانع شدن از نصب مجسمه بزرگمهر تلافی کنند. آنها با شخصی سازی کردن یک پروژه شهری، در کمال ناباوری و با اعمال زور از موضع قدرت، ما را بدون هیچ توضیحی از ادامه کار بازداشتند.
زیباسازی چه توضیحی داشته است؟
مکارمی در پاسخ به این سوال عنوان می‌کند: از طریق رسانه‌ها، صحبت‌های مدیر سازمان زیباسازی را شنیدم که با ادبیاتی مبهم و ناواضح می‌گوید: «خود هنرمند هم می‌داند که مجسمه کامل ساخته نشده و استراکچر و فیگور خود بزرگمهر کارهای زیادی دارد!!» در حالی که به عنوان سازنده اثر، مجسمه را به صورت کامل ساختم و به جز رنگ آمیزی نهایی که برای اندود کردن آن روی سطح مجسمه به دوساعت وقت نیاز داشتیم، مجسمه هیچ کم و کاستی نداشت. مستندات تصویری آن اعم از عکس، فیلم و حتی مردم که گاه برای دیدن مجسمه از میان میدان گذر می‌کردند، همه به عنوان شاهدان عینی موجود است.
او ادامه می‌دهد: مهمتر از همه مجسمه اکنون در انبار شهرداری دپو شده و اگر اجازه دهند امکان بازدید از آن وجود دارد، بنابراین ادعای ناتمام بودن مجسمه فقط و فقط بهانه‌ای برای برداشتن مجسمه از وسط میدان بود.
این هنرمند درباره روند تکمیل مجسمه بزرگمهر بیان می‌کند: اجزاء کامل شده مجسمه، حدود سه ماه در وسط میدان قرار داشت اما علت طولانی شدن روند نصب مجسمه، نخست به این خاطر بود که منتظر بودیم پایه مجسمه که می‌بایست توسط شهرداری آماده می‌شد برای امکان نصب مجسمه به ما تحویل داده شود. اما روند ساخت پایه تا حدودی طولانی شد و در حالی که مجسمه کامل شده بود، در کنار پایه ناتمام قرار داشت. دوم اینکه با پایان یافتن عملیات ساخت سکوی پایه مجسمه، وارد دهه اول محرم شدیم و خیابان محیطی میدان بزرگمهر و در امتداد آن، پل بزرگمهر مملو از موکب‌های خیلی بزرگ و گسترده هیئت‌های امام حسین (ع) شد که مردم در اطراف میدان برپا کردند. به همین خاطر عرض خیابان با توجه به تجمع جمعیت زیادی از مردم که برای گرفتن نذری و اجرای مراسم ایام محرم گاهی تا نزدیکی‌های صبح به آنجا می‌آمدند، تا حد زیادی اشغال می‌شد.
او ادامه می‌دهد: به همین جهت امکان استقرار جرثقیل‌های خیلی بزرگ که بتوانند مجسمه سنگینی را که ارتفاعش به اندازه یک ساختمان سه طبقه بود را بر روی یک سکوی دو متری در فاصله چهل متری محیط تا مرکز میدان قرار دهند، وجود نداشت. بنابراین تا برچیدن موکب‌ها که تا چند روز بعد از اربعین ادامه داشت، حدود ۵۰ روز اجازه نداشتیم به خاطر مسائل ایمنی و در نظر داشتن پدافند غیرعامل و مسائل ترافیکی، جرثقیل بزرگ را که باید به دلایل فنی در عرض خیابان قرار می‌گرفت، مستقر کنیم تا امکان نصب مجسمه فراهم شود.
این مجسمه‌ساز درباره توضیحات مدیر زیباسازی اصفهان که گفته بود برای ساخت این مجسمه قراردادی منعقد نشده بود، می‌گوید: اینکه مدیر زیباسازی در ویدیوی پخش شده گفته است برای مجسمه تامین اعتبار نشده و قرار دادی منعقد نگردیده، در پاسخ به این مسئله که اتفاقا سوال اساسی ما هم هست ایشان باید سیستم خودشان را مؤاخذه کنند که چرا علیرغم تایید شورای سیاستگذاری و تکلیف شورای معاونان شهرداری به سازمان زیباسازی روندهای اداری با نظم و پیگیری لازم صورت نگرفت تا نداشتن قرارداد را به عنوان شبهه مطرح کنند؟
او ادامه می‌دهد: در دوره گذشته صورت جلسه‌هایی در سطوح مدیریتی تنظیم شد که ما را مکلف به اجرای کار می‌کرد تا در زمان مقرر مجسمه ساخته شود که به امضای خود ایشان هم رسیده است. همچنین علیرغم دستور کتبی و شفاهی شهردار سابق و دستور کتبی معاون خدمات شهری که زیباسازی زیرمجموعه و تحت امر آن است، زیباسازی هیچ گونه همکاری برای نصب مجسمه انجام نداد و علیرغم درخواست‌های مکرر کتبی و رسمی که سوابق آن موجود است، قرارداد ما را تنظیم نکرد! واقعا چه دلیلی داشت که زیباسازی بخاطر مسائلی که همچنان هیچ یک از زوایای آن برای ما روشن نشده است، از آغاز تا انجام این پروژه برخلاف نظراتی که حاصل خرد جمعی اکثریت قاطع مدیران شهرداری در مدیریت قبلی بود به وظایفی که مهمترین آن تنظیم قرارداد بود، عمل نکند؟
خسارت‌های زیادی به ما وارد شده است
مکارمی درباره مشکلاتی که نصب نشدن این مجسمه برای آنها به همراه داشته است، عنوان می‌کند: به دلیل زمان فشرده‌ای که برای ساخت مجسمه داشتیم، مجبور بودیم به صورت شبانه روزی در سه شیفت فشرده کاری با صرف وقت و هزینه‌های زیاد و فشار کاری مضاعف از سلامتی خودمان مایه گذاشته تا این مجسمه مطابق قولی که داده بودیم آماده شود. همه مطالبی که عنوان کردم با گزارش‌های رسمی همراه با فیلم و عکس به صورت مستند در اختیار مدیران شهرداری در روند اجرای کار قرار داده شده است. بنده نسبت به این روند خارج از عدالت و انصاف که دور از فرهنگ کاری مبتنی بر اخلاق حرفه‌ای است و تا به اینجای کار علاوه بر ضرر و زیان‌های مادی که دامن گیر تیم اجرایی ما شده، از نظر روحی و روانی و حیثیت کاری خسارت‌های زیادی به من و گروهم وارد کرده است، اعتراض دارم.
چه اقدامی برای احقاق حقوقتان انجام داده‌اید؟
پاسخ می‌دهد: به جز مدد گرفتن از خدا، صبر کردن و گفتگویی کوتاه با چند تن از مدیران جدید شهرداری کار خاصی نکرده‌ام که آن هم هنوز به نتیجه نرسیده است. اما خارج از این پروژه صرف و به دور از سود و زیان شخصی خودم، از مراجع ذیصلاح بخصوص دادستان محترم اصفهان، کارشناسان حقوقی علاقه‌مند به فعالیت‌های فرهنگی و هنری و مدیران و کارشناسان محترم انجمن مجسمه سازان ایران به عنوان نهادهای رسمی و مردمی که شأن رسیدگی به این موضوعات را دارند، خواهشمندم نسبت به این رفتار نامعمول و مذموم مواضع حق طلبانه‌ای را برای کشف حقیقت اتخاذ کنند و با تحلیل و بررسی‌های قانونی، دلالت‌های آن را برای ما آشکار سازند.
او ادامه می‌دهد: از این رو حقیقتا خواهان رسیدگی به این مسئله در سطوح مختلف هستم؛ چراکه اگر هنرمندان به عنوان یکی از بخش‌های مهم و خلاق جامعه که در نگاهی عمیق، تاثیرات مهمی در نشاط فرهنگی، هنری، اجتماعی و اقتصادی و صنعتی کشور دارند، اینگونه مورد هجمه ناجوانمردانه قرار بگیرند، به بالندگی و نشاط جامعه که اکنون نیاز مبرمی به آن داریم، ضربه بزرگی خواهد خورد.
