محیط بانان مدافعان خط مقدم حفاظت از عرصه‌های طبیعی هر کشوری هستند که در این راه جان خود را کف دست می‌گیرند، در ایران در مدت ۴۰ سال گذشته ۱۴۵ محیط‌بان جان خود از دست دادند که در این میان آموزش و داشتن قوانین متقن می‌تواند تا حد زیادی این آمار را کاهش دهد.
دنیای عجیبی است و شاید بهتر است بگوییم انسان موجود عجیبی است چون ابتدا با زیاده خواهی و حرصی که نسبت به داشتن دارد همه چیز را نابود می کند و بعد از مدتی که متوجه وخامت اوضاع می شود با صرف هزینه بسیار در صدد جبران همانی بر می آید که خودش نابودش کرده است؛ اما تجربه نشان داده که وقتی مثلا بخشی از طبیعت نابود شود و یا گونه ای منقرض شود دیگر بر نمی گردد و یا حداقل مانند اولش نمی شود، حال حکایت ما انسان ها در این دنیای مدرن و پیشرفته همین است، بلایی که به سر طبیعت آوردیم و حالا با تربیت محیط بان در صدد حفاظت از آن هستیم.
براساس استاندارد جهانی باید در هر هزار هکتار یک محیط‌بان فعال باشد اما در ایران در هر ۱۲ هزار هکتار یک محیط‌بان وجود دارد که با این حساب تعداد محیط‌بانان ایران یک دوازدهم استاندارد جهانی است، این در حالیست که محیط‌بانان حفاظت از ۱۸ درصد از عرصه‌های طبیعی کشور را بر عهده دارند، البته در دولت دوازدهم تصویب شد تا سالانه ۲۵۰ محیط بان جذب شود که در دو سال گذشته ۵۰۰ محیط بان گزینش و پذیرش شده است.
اما در این میان مساله مهم حفظ جان محیط بانان است چون آنها همیشه با افراد مسلح و گاها شرور سر و کار دارند از این رو همواره جانشان در خطر است به طوری که در ایران در مدت ۴۰ سال گذشته ۱۴۵ محیط بان جان خود را از دست دادند البته این شرایط در کشورهای مختلف متفاوت است مثلا در آمریکا در مدت ۹۰ سال گذشته ۲۵ نفر از رنجرها یا محیط‌بانان کشته شدند که بخش زیادی از آنها هم اثر حوادث طبیعی بوده است، اما در هر صورت دنیا در این زمینه احساس خطر کرده و بر این اساس و با هدف آگاهی نسبت به شرایط محیط بانان سی ویکم جولای (۹ مرداد) سال ۲۰۰۷ مصادف با نخستین روز تاسیس اتحادیه جهانی رنجرها (محیط بانان) را به عنوان روز جهانی محیط بان (world ranger day) نامگذاری کرد تا یادآور از خود گذشتگی های افرادی باشد که جان خود را در راه حفاظت از گنجینه های طبیعی به خطر انداخته و در این راه کشته یا زخمی شده اند.
زمانی که محیط بانی در دنیا شکل گرفت هر کشوری قوانین خاص خود را تصویب کرد، مثلا در آمریکا فرد باید مدرک دانشگاهی مرتبط با این شغل را داشته باشد و در رشته هایی مانند مدیریت پارک و اوقات فراغت، مطالعات زیست محیطی، علوم محیط زیست، مدیریت محیط زیست، حیات وحش و جنگلداری و مدیریت حیات وحش تحصیل کرده باشد، یا در کانادا محیط بان باید منابع طبیعی را مدیریت و امنیت عمومی را در پارک ها یا مناطق عمومی برقرار کنند، یک دانش آموز دبیرستان کانادایی برای تبدیل شدن به یک محیط بان باید نمره های بالایی در زیست شناسی، تربیت بدنی، جغرافیا و ریاضی داشته باشند.
در استرالیا محیط بانان وظیفه دارند تا فضای پارک های ملی را برای بازدیدکنندگان امن کنند، در شرایط اورژانس کمک کنند و به بازدید کننده های پارک ها حفاظت شده، ارزش های محیط زیست را آموزش دهند، در این کشور بدون داشتن هیچگونه مدرک محیط بانی هم می توان این کار را انجام داد، اما با داشتن مدرک و تجربه به شکل راحت تری می توان در استرالیا یک محیط بان شد در ایران نیز تقریبا همینطور است و محیط بانان ما نیازی به مدرک ندارند البته شاید در کشوری مانند استرالیا به مدرک نیاز نباشد اما آموزش های سفت و سختی دارند که در ایران نیز چند سالی است این آموزش ها آغاز شده است.
همچنین نظام درجه بندی هم برای محیط بانان ایران ابلاغ شده که در آن محیط بانان بر اساس سابقه، تخصص و مدرک تحصیلی درجه بندی می شوند، نکته مهم دیگر تصویب قانون حمایت از محیط بانان است که بعد از آن آنها ضابظ قضایی شناخته می شوند و مورد حمایت قرار می گیرند.
اما با همه این اقدامات صورت گرفته باز هم این قشر در کشور نیاز به حمایت بیشتری چه از لحاظ معیشتی و چه ایمنی دارند از این رو آموزش تخصصی این افراد در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت که تمام محیط بانان این دوره آموزشی را گذارندند حتی در دوران کرونا تعدادی که باقیمانده بودند نیز به صورت مجازی آموزش دیدند.
از سوی دیگر داشتن تجهیزات یکی از ارکان اصلی فعالیت محیط بانان است که بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت یازدهم و دوازدهم اقدامات خوبی در این زمینه انجام داد به طوری که بنا به گفته جمشیسد محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست برای تمام محیط بانان جلیقه ضد گلوله و پابند تهیه شده است ، همچنین تجهیز ناوگان موتوری محیط بانان از دیگر برنامه های سازمان بود که انجام شد.
در واقع بررسی ها نشان داد که در ناوگان موتوری و خودرویی محیط بان بحران داریم و وضعیت اصلا خوب نیست، این مساله باعث شد تا سازمان حفاظت محیط زیست ۱۲۰۰ دستگاه موتورسیکلت خریداری کند که هفته گذشته از این موتورها رونمایی شد، البته نهایتا تا دو ماه آینده این موتورها به محیط بانان تحویل داده می شود.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست همچنین درباره خودرو محیط بانان گفته بود که شرایط خودرویی محیط بانان هم مناسب نیست و در این زمینه هم مشکل داریم که امیدواریم تا پایان امسال در این زمینه هم اقدامات خوبی صورت گیرد و محیط بانان بتوانند با خودروهای مخصوص که خاص جاده های صعب العبور است از محیط زیست کشور حفاظت کنند.
سرهنگ محبت خانی اظهار داشت که استفاده از تجهیزات به روز و نوین نیز همواره مطرح بوده که بر این اساس امسال استفاده از پرنده های هوشمند و پهپاده ها را دستور کار قرار دادیم و تعدادی خریداری شدند تا برخورد محیط بانان با شکارچیان غیر مجاز کمتر شود، همچنین تا سال ۱۴۰۱ بی سیم سراسری هوشمند در مناطق راه اندازی می شود و اکنون در ۶ استان به صورت پایلوت استفاده می شود ، قرار است تا پرنده های هوشمند بومی سازی شوند.
وی درباره میزان دریافتی محیط بانان گفت که سه سال و ۶ ماه پیش که وارد سازمان حفاظت محیط زیست شدم میزان دریافتی محیط بانان شاید ۵۰ درصد کمتر از دریافتی یک کارشناس بود اما با تلاش های صورت گرفته اکنون دریافتی محیط بانان نسبت به کارشناسان برعکس شده یعنی دریافتی محیط بانان نسبت به کارشناسان افزایش یافته است.
