در اصفهان، جایی که فولاد مبارکه سالهاست ستون فقرات صنایع فلزی ایران را شکل داده، این روزها نشانههایی از یک دگرگونی عمیق دیده میشود؛ تغییری که نهتنها آینده این شرکت، بلکه موازنه رقابت در کل بازار فولاد خاورمیانه را بازتعریف خواهد کرد. سه سال است که فولاد مبارکه از مسیر همیشگی تولید فولاد سنتی خارج شده و قدم در راهی گذاشته که مقصد نهایی آن «فولاد سبز» است؛ فولادی که کمترین ردپای کربن را دارد و آینده بازارهای جهانی را در اختیار خواهد گرفت.
جایی که بحران، ایده را زایش داد
زمستانهایی که با افت فشار گاز و قطعی گسترده برق همراه بود، صحنههای دشواری را برای فولادسازان رقم زد؛ کورههایی که خاموش میشدند، خطوط تولیدی که با نوسان کار میکردند و برنامههایی که مدام عقب میافتاد. اما همین بحران، نقطه آغاز یکی از مهمترین بازطراحیهای راهبردی صنعت فولاد ایران شد. فولاد مبارکه دریافت که ادامه اتکا به شبکه سراسری انرژی، نوعی بازی با زمان است. هیئتمدیره شرکت برنامهای را روی میز گذاشت که اگر روزی درباره آن مستند بسازند، عنوانش میتواند «خودکفایی انرژی؛ نقطه آغاز فولاد سبز ایران» باشد.
نیروگاهی که معادله را تغییر میدهد
در دل این برنامه، احداث نیروگاه ۳۰۰ مگاواتی سیکل ترکیبی، نقشی کلیدی دارد. نیروگاهی که با فناوریهای بازیافت حرارت طراحی شده تا مصرف گاز طبیعی را کاهش دهد. اگر همهچیز طبق برنامه پیش برود، فولاد مبارکه به نخستین صنعت سنگین کشور تبدیل میشود که عملاً از وابستگی به شبکه سراسری برق فاصله میگیرد؛ یک استقلال انرژی کمنظیر در صنعت فولاد منطقه. ترکیب این نیروگاه با سامانههای مدیریت هوشمند انرژی، فولاد مبارکه را در آستانه ورود به دورهای جدید قرار میدهد: دوره تولید فولادی که ردپای کربن آن بهطور محسوس کاهش یافته است.
از گاز به هیدروژن؛ قلب تحول فناوری
اما نقطه اوج تحول، در دل خطوط تولید اتفاق میافتد؛ جایی که واحدهای احیای مستقیم، به سامانههایی مجهز شدهاند که گازهای خروجی را بازیافت و بخش قابلتوجهی از CO موجود را به هیدروژن تبدیل میکنند. این فناوری، تنهبهتنه پروژه HYBRIT سوئد حرکت میکند؛ همان پروژهای که امروز پرچمدار فولاد سبز اروپا شناخته میشود.
فولاد مبارکه با این فناوری یک پله دیگر جلو رفته است: بستری برای تولید فولاد هیدروژنی فراهم شده، مسیری که در آینده نهچندان دور، هیدروژن پاک را به سوخت اصلی احیای سنگآهن تبدیل خواهد کرد. اگر این اتفاق در سالهای پیشِ رو محقق شود، نام فولاد مبارکه در کنار معدود تولیدکنندگان فولاد کمکربن جهان قرار میگیرد؛ جایگاهی که تا چند سال پیش حتی تصورش هم ساده نبود.
زنجیرهای که از خورشید تا کارخانه امتداد دارد
این تحول تنها در خطوط داخلی کارخانه متوقف نمانده است. فولاد مبارکه قدم در پروژهای گذاشته که شاید کمتر درباره آن صحبت شده باشد: مشارکت در احداث نیروگاه خورشیدی برای تأمین برق پاک خطوط احیا. از سال ۱۴۰۵، بخشی از برق این نیروگاه مستقیماً وارد فرآیندهای کمکربن شرکت خواهد شد. مؤسسه بینالمللی انرژی این پروژه را یکی از کمنظیرترین نمونههای همزیستی انرژی خورشیدی با صنایع سنگین در منطقه نامیده؛ الگویی که میتواند مسیر جدیدی برای صنایع انرژیبر ایران باز کند.
در کنار این، برنامههایی برای نوسازی ناوگان حملونقل و استفاده از تجهیزات کممصرف در دستور کار قرار گرفته تا زنجیره تولید فولاد مبارکه از ابتدا تا انتها، ردپای کربنی کمتری داشته باشد.
رقابت داغ منطقهای؛ ایران دوباره در نقش پیشتاز
خاورمیانه وارد عصر رقابت فولاد سبز شده است. عربستان با کمک آلمان پروژه Green DRI را پیش میبرد، ترکیه با حمایت اتحادیه اروپا در مسیر هیدروژن صنعتی حرکت میکند و قطر بهسرعت در حال سرمایهگذاری در فناوریهای کمکربن است. اما ایران یک برگ برنده کلیدی دارد: زنجیره کامل احیای مستقیم و ذخایر عظیم گاز که تولید هیدروژن را اقتصادی میکند.
اگر برنامههای فولاد مبارکه طبق زمانبندی اجرا شود، ایران میتواند تا پایان ۱۴۰۵ بیش از دو میلیون تن فولاد کمکربن تولید کند؛ رقمی که نهتنها فاصله کشور را با ترکیه و عربستان کاهش میدهد، بلکه بازار صادرات فولاد سبز منطقه را به سمت ایران هدایت خواهد کرد.
ایران و اروپا؛ پلی که دوباره در حال شکلگیری است
از سال ۲۰۲۶ سازوکار کربنمحور اتحادیه اروپا (CBAM) اجرایی میشود و فولادهای پرکربن عملاً امکان رقابت در بازار اروپا را از دست میدهند. در این میان، فولاد مبارکه مشغول تکمیل مستندات فنی برای دریافت گواهی فولاد سبز و مذاکره با مشتریان اروپایی است. طبق برنامه، محصول با برند Mobarakeh Low-Carbon Steel از نیمه دوم ۲۰۲۶ راهی آلمان و هلند میشود؛ رویدادی که میتواند باب تازهای برای صادرات صنعتی ایران بگشاید و تابآوری اقتصاد کشور را افزایش دهد.
پایان ماجرا؟ تازه به ابتدای مسیر رسیدهایم
تحولات فولاد مبارکه بیش از آنکه یک پروژه صنعتی باشد، نشانه آغاز دوره جدیدی در صنعت فولاد ایران است؛ دورهای که در آن استقلال انرژی، تولید هیدروژنی، زنجیره کمکربن و حضور در بازارهای سختگیر اروپایی در کنار هم قرار میگیرند. اگر مسیر فعلی ادامه یابد، فولاد مبارکه نهتنها به رهبر فولاد سبز خاورمیانه تبدیل میشود؛ بلکه نامش در میان بازیگران جهانی این صنعت نیز برجسته خواهد شد.
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.