رسول سلیمی: شورای نگهبان در ایران، به دلیل اختیاراتی که قانون اساسی به آن داده، نهادی است که قبل از برگزاری انتخابات، بر متغیر مشارکت و رقابت اثرگذار است. این در حالی است که هرگونه رقابت احزاب و جریان های سیاسی رقابتی پسینی در زمان انتخابات برای جلب مشارکت یا رقابت است.
ترس از تکرار مشارکت حداقلی
تجربه چند انتخابات اخیر که با مشارکتی حداقلی همراه بود و ترس از تکرار مشارکت حداقلی دیگر این روزها برخی چهره های سیاسی و جریانات سیاسی را به این نتیجه رسانده است که باید شورای نگهبان به عنوان عاملی پیشینی، با رویکردی بازتر و سعه صدری بیشتر به انتخابات ورود کند.
در واقع نمایندگان احزاب و جریان های مختلف سیاسی خاصه اصولگرایان میانه رو تلاش می کنند تا قبل از آغاز بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات، رویکرد شورای نگهبان را به سمت اولویت دادن به افزایش مشارکت مردم در انتخابات از راه متنوع کردن حضور جریان های سیاسی، تغییر دهند.
از نامه نگاری تا دعوت به داشتن سعه صدر
چه آنکه مصطفی پورمحمدی در نشست اخیر شورای وحدت از نامه‌ای سرگشاده به شورای نگهبان خبر داده و تاکید کرده است؛«لازم است شورای نگهبان با وسعت نظر بیشتری در بحث تایید صلاحیت‌ها ورود کند و صرفا افراد دارای احکام قضایی و معاندان نظام در دایره ردصلاحیت ها قرار بگیرند.
منوچهر متکی سخنگوی شورای وحدت اصولگرایان نیز شورای نگهبان را دعوت به داشتن وسعت نظر بیشتر در بررسی صلاحیت ه کرده و گفته«فرض کنیم چندصد نفری رد صلاحیت شوند؛ سوال اینست که شورای نگهبان میخواهد دهها هزار نفر از داوطلبان را قبول کند یا با عدم احراز رد کند؟ انتظار و مطالبه همه دلسوزان و دوستداران حقیقی انقلاب و نظام این است که شورای نگهبان ضمن رد قاطع افراد دارای احکام قضایی ومعاندین نظام با وسعت نظر بیشتری نسبت به تایید صلاحیت‌ها ورود کند و انتظار این است که افراد مشمول عنوان عدم احراز صلاحیت به حداقل و واقعا شامل کسانی شود که امکان احراز صلاحیت آنان نبود .»
محمدرضا باهنر هم برای چندمین بار طی هفته های آخر شورای نگهبان را دعوت به سعه صدر کرده و با اشاره به نقش پیشینی شورای نگهبان در تعیین مشارکت ضعیف یا قوی مردم در انتخابات، گفته «شورای نگهبان در جریان بررسی صلاحیت‌ها، افراد را به سه گروه تقسیم می‌کند؛ عده‌ای احراز صلاحیت، عده‌ای دیگر احراز عدم صلاحیت و عده زیادی هم عدم احراز صلاحیت. به اعتقاد من شورای محترم نگهبان قدری باید با سعه‌صدر بیشتر برخورد کند تا بتوانیم از تعداد کسانی که از انتخابات باز می‌مانند، کم کنیم. این موضوع می‌تواند در میزان مشارکت تاثیر بگذارد.»
درخواست مجلس خبرگان با ریاست جنتی از شورای نگهبان با دبیری جنتی
درخواست از شورای نگهیان برای جلوگیری از تبدیل شدن به عاملیت کاهش مشارکت مردم در انتخابات از سوی مجلس خبرگان هم پیگیری شد. خبرگان رهبری در بیانیه پایانی آخرین اجلاسیه خود نوشتند «از شورای محترم نگهبان می‌خواهیم در چارچوب قانون اساسی، زمینه حضور نخبگان و مشارکت گسترده مردم را فراهم سازند که رسانه ملی در این عرصه، مسوولیت مهمی دارد.»
پشت پرده درخواست ها از شورای نگهبان
اما پشت پرده تلاش برخی طیف ها و چهره های اصولگرا برای باز شدن فضا در بررسی صلاحیت ها و مستقیم خطاب دادن شورای نگهبان چیست؟ بنا به گفته کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، تلاش احزاب اصولگرا در درخواست از شورای نگهبان از آنجا اهمیت دارد که آنها نیز به این مهم پی برده اند که در صورت حضور نمایندگان یک جریان خاص و رقابت درون حزبی آنها با یکدیگر، نمی توان انتظار داشت تا همه سلیقه ها پای صندوق رای حاضر شوند و باید منتظر مشارکت حداقلی دیگر بود.
از سوی دیگر عدم حضور طیف های اعتدال گر و اصلاح طلب فضا را برای جولان دادن تندروهای جریان راست فراهم می کند و این از جمله نقاط ترسناک و خطرناک انتخابات پیش رو برای این طیف از اصولگرایان میانه رو است برهمین اساس نیز تلاش دارند که شورای نگهبان را متقاعد به بازکردن فضا برای جریان رقیب کنند.
این در حالی است که نمایندگان احزاب اصلاح طلب نیز بر مسئولیت شورای نگهبان و دولت در برابر میزان مشارکت مردم در انتخابات تاکید دارند. رسول منتجب نیا گفته «اگر شورای نگهبان و وزارت کشور بخواهند در این انتخابات هم خالص‌سازی انجام دهند باید فاتحه همه چیز را باید خواند» آنچنان که حسن روحانی نیز در دیدار اخیر خود با وزرای دولت دوازدهم، بر این موضوع تاکید کرده و گفته «رقابت بالا که مخاطب آن حاکمیت ایران است و به ویژه نهاد دولت و شورای نگهبان باید زمینه آن را فراهم سازند.»
شورای نگهبان چه تاثیر پیشینی بر مشارکت انتخاباتی دارد؟
فارغ از نقش شورای نگهبان، عملکرد دولت نیز در مشارکتی تر شدن و رقابتی تر شدن انتخابات اثرگذار است. سید شهاب الدین صدر از فعالان اصولگرا و عضو شورای وحدت ، با اشاره به مؤلفه‌های مشارکت در انتخابات معتقد است: «مسائلی چون بهبود شرایط معیشتی مردم، گشایش‌های اقتصادی، کاهش تورم، آرامش روانی، مناسبات بین المللی و مواردی از این دست همه و همه بر فضای انتخابات و مشارکت تاثیرگذار هستند.»
برهمین اساس تحلیلگران و ناظران سیاسی چند سناریو را برای انتخابات پیش رو متصور هستند
سناریو اول: حضور فعالانه تمام احزاب و جریان ها / رضایت مردم از کارکرد دولت /ردصلاحیت حداقلی
این وضعیت، آرمانگرایانه ترین سناریو برای انتخابات مجلس است که نشانه های آن در رضایت مردم از دولت و حضور فعالانه احزاب، دیده نمی شود. چه آنکه مشارکت حزبی به تصمیم شورای نگهبان برای تایید نمایندگان این جریانات منوط شده است و از سوی دیگر عملکرد دولت در فاصله چندماه مانده به انتخابات حکایت از تلاش برای رفع مشکلات و کمک به پرشور شدن انتخابات ندارد.
سناریو دوم: حضور یک جریان خاص و غیبت سایر احزاب /نارضایتی مردم از کارکرد دولت /ردصلاحیت حداکثری
این سناریو، بدبینانه ترین حالت برای انتخابات است که کلیه عوامل نهادی و حزبی، دست به دست یکدیگر برای کاهش مشارکت مردم در انتخابات با هدف صرفا پیروزی نمایندگان یک تفکر خاص تلاش می کنند.
سناریو سوم: حضور یک جریان خاص و غیبت سایر احزاب /رضایت مردم از کارکرد دولت /ردصلاحیت حداکثری
این وضعیت، پرریسک ترین سناریو است که در آن دولت شرایطی را در آستانه انتخابات فراهم می کند که اطمینان دارد هواداران یک جریان خاص در انتخابات حضور حداکثری خواهند داشت. شورای نگهبان نیز بر اساس چنین چشم اندازی، با ردصلاحیت حداکثری، زمینه را برای پیروزی نمایندگان یک جریان خاص آسان می کند. ریسک این سناریو آنجاست که با توجه به شرایط اقتصادی موجود، نمی توان تا روز انتخابات از میزان مشارکت مردم اطمینان حاصل کرد.
سناریو چهارم: حضور فعالانه تمام احزاب و جریان ها/ نارضایتی مردم از کارکرد دولت /ردصلاحیت حداقلی
این سناریو، وضعیت مورد انتظار برای انتخابات پیش رو است. در این سناریو مجموعه نهادهای اثرگذار بر انتخابات از دولت تا شورای نگهبان به عقلانیتی موثر برای فراهم آوردن حضور حداکثری نمایندگان تمام جریان های سیاسی در انتخابات رسیده اند و صرفا دایره ردصلاحیت ها معطوف به محکومان قضایی خواهد بود. ردصلاحیت ها حداقلی است و افکارعمومی ترغیب به مشارکت می شود و نارضایتی مردم هم در آراء نمایندگان مشهود می شود. سناریویی که تاکنون نشانه هایی از اجرایی شدن آن دیده نمی شود.
شورای نگهبان؛ تعیین کننده ابعاد زمین انتخابات
همانطور که عنوان شد، شورای نگهبان، متغیری است که قبل از برگزاری انتخابات، بر مولفه های رقابت و مشارکت اثرگذار است. اگر بازی فوتبال را در نظر آوریم، شورای نگهبان، تعیین کننده مساحت زمین بازی و تعداد بازیکنان دارای مجوز از هر تیم برای حضور در زمین بازی است که برابر قواعد تصویب شده در پارلمان، بازی خواهند کرد. بنابراین اگر در نظر آوریم، در این بازی فقط بازیکنان یک تیم مثلا تیم آبی یا قرمز مجوز بازی با خودشان را داشته باشند، باید انتظار داشته باشیم فقط هواداران تیم قرمز یا آبی در ورزشگاه حاضر شوند. بازی که به نظر می رسد هدفش تمرین بازیکنان آن تیم با خودشان است تا دورهمی را با طرفدارانشان در یک روز خاص ترتیب دهند
ناظران سیاسی معتقدند دو متغیر پنهان و مداخله گر، در کمین شورای نگهبان است که انتخابات را به سمت حداقلی بودن ببرد؛
نخست جریانی تندرو که در انتخابات مجلس، منافع حزبی دارد و با برخی اعضای شورای نگهبان اشتراک فکری داشته است و دوم نهادهای اثرگذار بر نظر اعضای شورای نگهبان آنچنان که پیشتر نیز در انتخابات های ریاست جمهوری، از ورود برخی افراد جریان ساز در انتخابات جلوگیری کردند.
اهمیت این نقش آنچنان است که محمدرضا باهنر گفته «باید برای بحث تایید صلاحیت‌ها از شورای نگهبان بخواهیم به مسائل جامعه و معادلات بین‌المللی توجه بیشتری داشته باشد و این همان مطالبه مقام معظم رهبری است.»
از این رو بر خلاف انتخابات های قبلی در انتخابات اسفند امسال، در صورت مشارکت پایین مردم در پای صندوق های رای، مسئولیت دولت و شورای نگهبان بیش از احزاب سیاسی سنگین خواهد بود. انها معتقدند اثرگذاری این دو نهاد «پیشینی» است و کارکرد هر دو نهاد بر رقابت های احزاب و مشارکت مردم اثرگذار است. موضوعی که بعد از گذشت شش ماه از بیان ضرورت مشارکت در انتخابات توسط رهبری، شورای نگهبان هنوز نسبت به آن واکنشی نداشته است.
۲۱۳۲۷
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.