گروه سیاسی : سوابق تنش میان ایران و افغانستان ، کم شمار نیست، از نقطه اوج های آن، حمله طالبان به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در افغانستان در روز ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ و به شهادت رسیدن ۹ نفر از جمله محمود صارمی خبرنگار ایرنا است که پس از گذشت دهه ها ، هنوز از حافظه افکارعمومی پاک نشده است.
پس از سقوط طالبان با حمله نظامی آمریکا ، عامل تنش های طالبان و ایران هم ریشه کن شد. پس از خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان و ناتوانی دولت کرزای در ساماندهی و حتی اداره امور کشور ، طالبان ، بار دیگر ، کنترل افغانستان را با ابزار جنگ و اسلحه بدست گرفتند و دوباره ، حاکمان کشور همسایه مان شدند.
هرچند، انزوای شدید جهانی طالبان را اندکی از تندروی های بی ترمز بازداشته اما باز مشکلاتی برای ایران ایجاد می کنند که تا سرحد درگیری نظامی هم پیش می رود . حمله چندی قبل طالبان به مرزبانان ایرانی در منطقه »زهک» و نیز انتشار خبرهای ضد و نقیض دیروز درباره وقوع حمله ای مشابه و سوای این ها ، فضای تنش آلود مرزهای دو کشور، زنگ خطری است تا مسئولان ایرانی هوشیار و مراقب ، «مین» بخران مرزی باشند و با تدبیراندیشی اساسی ، نگذارند ، این مین به مرحله انفجار برسد.
خبرگزاری روزگار پرس در گفت و گو با محسن روحی صفت معاون پیشین دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه ، چالش های کنونی و سمت و سوی مناسبات آینده ایران و افغانستان تحت سیطره طالبان را بررسی کرده که باهم می خوانیم :
بعد از حاکمیت حکومت طالبان در افغانستان هرچند وقت یک بار ایران در مرزهای شرقی خود دچار تنش و بی ثباتی با این کشور می شود. آینده درگیری های پراکنده مرزی بین ایران و افغانستان را چگونه می بینید؟
متاسفانه ما وارد دوره زمانی شده ایم که در مرزهای شرقی مان شاهد بی ثباتی و تنش هستیم. البته بخشی از این تنش ها مربوط به تحولاتی است که در کشور افغانستان رخ داده است. ما در حال حاضر باید به سرعت به سوی مدیریت این وضعیت برویم. زیرا این گونه است که اگر یک طرف خواهان ثبات و نظم است، اما متاسفانه طرف دیگر شاید دارای چنین رویکردی نباشد.
البته رویدادهای منطقه ای نشان می دهد ممکن است برخی کشورها خیلی بدشان نیاید در مرزهای ما بی ثباتی باشد. حادثه مزارشریف در ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ در کنسولگری ایران که ۹ نفر به شهادت رسیدند، در همین موضوع ریشه داشت. در حال حاضر نیز بخشی از نیروهای نظامی و طیفی از مسئولن نهادهای امنیتی پاکستان ، تمایل دارند این بی ثباتی در مرزهای ما نیز وجود داشته باشد.
طالبان ، آمادگی نفوذپذیری از نیروهای خارجی و ورود به میدان تنش زایی جدی با ایران را دارند ؟
بله. ضمن این که درون طالبان نیز تشتت و اختلاف و حتی تضاد دیدگاه ها و مواضع جدی وجود دارد،حکومت مرکزی در افغانستان از جناح ها و گرایشات مختلفی تشکیل شده و در صف بندی های درون اردوگاهی طالبان ، بسیاری از آنان رقیب یکدیگر هستند. بنابراین، کشورهای ضدایران در منطقه می توانند از همین دریچه وارد شوند و با سواستفاده از رقابت های درونی جناح های مختلف طالبان و عطش قدرت طلبی آنان ، برنامه های خود برای تنش زایی یا بحران زایی جدی و خطرناک در مرزهای ایران را اجرایی کنند تا منافع خود را پیش ببرند.
ویژگی وضعیت بی ثباتی در مرز افغانستان چیست؟
ویژگی این شرایط آن است که در دوره گذار هستیم. به ویژه حکومت جدید در افغانستان به تدریج درحال انطباق با شرایط جدید خودشان و دولت داری هستند. از این رو باید بتوانیم به آرامی و با کمترین خسارت این دوره را سپری کنیم تا در آینده شاهد وضعیت و ثبات بیشتر و بهتری باشیم.
ایران برای امنیت بیشتر در ارتباط با مرزهای خود چه تمهیداتی باید بیندیشد؟
البته برای حفاظت مرزی در دنیا از سیستم های الکترونیک گرفته تا سیستم های ساده مثل دیوار کشی استفاده می کنند. اما تمهیداتی از این دست مستقیما با بودجه اقتصادی کشور در ارتباط است. در حال حاضر ، بودجه کشور تحت فشار تحریم ها است و بسیاری از دهک ها در حوزه اقتصاد یارانه بگیر کرده است. از این رو بعید به نظر می رسد که ایران در حال حاضر بتواند به سمت چنین طرح هایی در حوزه مرزی برود. برای مثال برخی کشورها در مرزهای نفوذپذیر خود، دیوار کشی می کنند، مثل ترکیه. البته من معتقدم که این کار باید بشود، به عبارت دیگر با توجه به شرایط ژئوپولتیک ایران، بالاخره باید یک هزینه سنگینی به این امر اختصاص بدهیم. ولی مهم آن است که از نظر اقتصادی هم چنین توانی وجود داشته باشد.
بیشتر بخوانید:
راهکارهای دیگر چظور؟ مثلا ، تقویت مناسبات اقتصادی یا تعامل بیشتر با نظامیان طالبان باهدف فهماندن مفاهیمی مانند مرز و الزامات آن، تاثیری خواهند داشت؟
این موضوع درست است. همگرایی اقتصادی می تواند تا حدودی از بی ثباتی در حوزه مرزی جلوگیری کند. اگر اقتصاد دو کشور در هم تنیده شود و دو طرف روابط اقتصادی خود را افزایش بدهند، و ایران نیز متقابلا بتواند در افغانستان سرمایه گذاری اقتصادی کند، لذا در صورت ایجاد تنش، ناامنی متوجه همه می شود، همین باعث مساعی جمعی برای ایجاد امنیت می شود. اما زمانی که این سوی مرز یعنی ایران دارای رشد و امنیت باشد، و طرف دیگر مرز دچار بی ثباتی و رکود باشد، به طور طبیعی انگیزه ای در طرف مقابل برای ایجاد امنیت وجود نخواهد نداشت.مشکل اصلی این است که ما با یک حکومت یکدست مواجه نیستیم که بتواند مسئولیت پذیر باشد. از این رو باید وارد فرآیندی بشویم که حکومت مرکزی افغانستان نشان بدهد که مسئولیت پذیر است و ما نیز با او همکاری لازم را داشته باشیم.
آینده وضعیت مرزهای ایران و افغانستان را چگونه پیش بینی می کنید؟
پیش بینی و نگاه مثبتی ندارم . به عبارت روشن تر، مسیر حرکت وضعیت مرزی ایران و افغانستان را به سمت بهبود نمی بینم. حتی با این شرایط ممکن است با وضعیت بدتری هم مواجه بشویم.
۲۱۲۱۶
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.