به‌گزارش روزگار پرس، محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان گفت‌وگویی با روزگار پرس داشت، او در بخشی از این گفت‌وگو که متن کامل آن ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ منتشر شد گفت: « ۳۰ درصد بیشتر از دنیا شیمی درمانی داریم و ۹۴.۷ درصد ام‌آرآی زیادی تجویز می‌کنیم یعنی راهنمای بالینی علمی را رعایت نمی‌کنیم، درحالی‌که یک مورد از این‌ها را در کانادا یا آمریکا پزشک تجویز کند فردای آن روز دیگر اجازه طبابت ندارد.»

این فوق تخصص جراحی غدد و سرطان بیان کرد: «حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ سرطان به‌ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال ایجاد می‌شود، این رقم در کشورهای غربی بین ۴۰۰ الی ۶۰۰ نفر است، یعنی در کشورهای غربی حدود ۴.۵ برابر کشور ما مردم به سرطان مبتلا می‌شوند چراکه فاکتور سن تاثیر دارد، هرچقدر آدم سن بالاتری داشت باشد عوامل تغییر دهنده ژنومیک را بیشتر تکرار می‌کند مانند مصرف سیگار یا خلق و خوی بد. طبیعتاً عدد ما پایین است اما یک چیز دیگری اتفاق افتاده است، چون هم ریزفاکتورهای ابتلا به سرطان دارد افزایش پیدا می‌کند و هم به‌دلیل افزایش عمر طول مدت مقابله با ریزفاکتورها زیاد شده ما جزو کشورهایی هستیم که بیشترین رشد سرطان را دارند، بنابراین ما هنوز بین یک‌چهارم تا یک‌پنجم کشورهای غربی سرطان داریم اما ازآن‌جایی که سن‌مان دارد بیشتر می‌شود و بیشتر در معرض عوامل خطر هستیم، لذا رشد سرطان در کشور ما تقریباً جزو ده کشور اول جهان است.»

این صحبت‌های دکتر اکبری با واکنش معاونت درمان وزارت بهداشت مواجه شد، سعید کریمی در یک نشست خبری گفت: «اخیرا یکی از همکاران پیشکسوت مصاحبه‌ای درخصوص افزایش سرطان انجام دادند. این روند افزایشی برای تمام دنیا است که علت آن هم افزایش امید به زندگی و بالا رفتن سن است؛ سرطان با سن ارتباط دارد. ایران جزو کشورهایی است که آمار سرطان خیلی بالا نیست و در اروپا سرطان‌ها بیشتر است. کسانی که مصاحبه می‌کنند باید با رفرنس صحبت کنند، مثلا ایشان گفته بودند ما ۹۴ درصد MRI نابجا می‌گیریم؛ خب بگویند MRI نابجا چه تعریفی دارد؟ ما انواع و اقسام MRI داریم و باید دقیق صحبت شود.»

به‌دنبال صحبت‌های معاون درمان وزارت بهداشت، محمداسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان، امروز یک شهریور ۱۴۰۲ جوابه‌ای در اختیار روزگار پرس قرار داد که متن آن در ادامه آمده است.

معاون محترم درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

جناب آقای دکتر سعید کریمی

سلام علیکم بما صبرتم

ابتداً روز پزشک را به همه همکاران خدومم و شما تبریک عرض میکنم.

توفیق شد بیان شما در واکنش به مصاحبه خود را از فضای مجازی از طریق دوستان بشنوم و از ایرادی که به اینجانب گرفته بودید مطلع شوم. خدای را شاکرم که در طول ۵۰ سال گذشته که توفیق خدمت به مردم در حوزه سلامت را پیدا کرده ام یادم نمی‌آید موضوعی را بدون منبع ذکر کرده باشم و از قضاوت شما در این مورد، بدلیل جوانی و سلامت نفس ناراحت نیستم. شما میتوانستید با چند جستجوی ساده در مقالات علمی در اینترنت و یا تماس با مرکز تحقیقات سرطان یا بنده از ابهام خارج شوید، لکن احتمالا برخی، واکنش سریعِ رسانه‌ای را به دلایلی که اهل معنا به‌خوبی چراییِ آن را میدانند، بیشتر می‌پسندند.

دو مورد را در مصاحبه‌ای که در دسترس عموم بود، اعلام کرده بودید:

الف) رشد سرطان در ایران وابسته به سن است که کاملا درست می باشد و در مطالعه با همکاران بین المللی مشخص گردید که ۷۰ درصد رشدِ سرطان ها با افزایش امید زندگی و تعداد سالمندان مرتبط و قریب ۳۰ درصد با عوامل خطر ارتباط پیدا می کند. همانطور که گفته بودید، میزان بروز سرطان در ایران پایین تر از کشورهای غربی است که این هم درست است (ASIR). اگر در ایران عزیز، بروز را حدود ۱۶۰-۱۵۰ در صد هزار نفر در نظر بگیریم در غرب بین ۶۵۰- ۶۰۰ در صد هزار نفر است. اما دو نکته قابل توجه این است:

  1. رشد سالمندی و سالخوردگی جمعیت ما بالا است بنحوی که یکی از کشورهایی هستیم که تعداد سرطان سالانه بیشترین «رشد» را دارد. باید از خلط مقادیر مطلق و رشد یک متغیر با هر نیتی پرهیز شود. با توجه به اینکه مرکز تحقیقات سرطان هر سال تعدادی مقاله اپیدمیولوژیک سرطان های مختلف را چاپ می‌کند و نمونه هایی از آنها را برای وزارت متبوع هم ارسال می‌نماید، بررسی سایت مرکز به آدرس (https://crc.sbmu.ac.ir) می‌تواند راهنمای خوبی برای شناخت درست سرطان در ایران باشد.
  2. بنده این موارد را در همان مصاحبه‌ای که شما بدان اشاره کرده‌اید نیز گفته بودم، لکن به نظر میرسد دست‌کم شما مصاحبه بنظرم حدودا یک ساعته اینجانب را به مطالعه چند تیتر تقلیل داده و قضاوت نموده بودید.

ب) اما موردی که تقاضای مستند برای بیان اینجانب در مورد زیادی استفاده از MRI گفته بودید، موجب خوشحالی گردید تا تنها گوشه‌ای از سوابق و ارسال منابع و مدارکی که هرگز توسط شما و سایر مسئولین مطالعه نشد و یا حداقل هرگز انعکاسی ندیدیم برخی‌اش را به‌طور خلاصه برای چندمین بار بیان کنم، شاید اینبار اثربخش شوند. مشی بنده اینگونه است که تذکراتم را به صورت خصوصی بارها اعلام میدارم و اگر ترتیب اثری داده نشد، نهایتا در مصاحبه‌ای اشاراتی میکنم. شایان ذکر است چند باری به صورت شفاهی نیز موضوع را متذکر شده بودم که آخرین آن در پنل شانزدهمین کنگره بین المللی سرطان پستان که همکاران محترم مسئول از وزارت بهداشت نیز در آن حضور داشتند، انجام پذیرفت.

۱- در مورد راهنمای بالینی منتشر شده از سوی وزارت بهداشت با امضای همکار محترم آقای دکتر جان بابایی که شما جانشین ایشان شده‌اید، نامه ای به شماره ۲۸۰/۰۴۳۹ مورخ ۲۸/۰۹/۱۴۰۰ را به انضمام ۶ مقاله تحقیقاتی در ایران (مستند) ارسال کردم که حاوی همان مدارک مورد تقاضای شما بود، لطفا مراجعه کنید.

۲- نامه ای در موارد مرتبط با ضرورت نوشتن یا اصلاح راهنمای بالینی توسط وزارت بهداشت به شماره ۸۲۵/۰۴۳۹ مورخ ۰۹/۰۵/۱۴۰۱ به جناب دکتر بهرام عین الهی وزیر محترم، منضم به ۳۰ مقاله ارسال کرده‌ام و به شما رونوشت داده‌ام که اگر نگاهی می فرمودید از آنچه در دنیای علم SID و PID خوانده می شود و گاهی عددی از آنرا از بنده می شنوید تعجب نمی کردید! اگرچه دلیل این قبیل واکنشها برای بنده و بسیاری از اهل فن روشن است که از کجا و چه کسانی آب میخورد.

۳- شما نامه ای به شماره ۳۲۵۳۱/۴۰۰/د مورخ ۶/۱۲/۱۴۰۱ منضم به یک دستورالعمل ابلاغ کردید که توسط همکار عزیزمان جناب آقای دکتر زندی، معاون محترم درمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به این مرکز منعکس گردید، در تبیین همین مسایل SID و PID و COI، به رسم احترام نامه ای را برای جناب آقای دکتر زندی به شماره ۳۷۸/۰۴۳۹ مورخ ۲۷/۱۲/۱۴۰۱ نوشتم و در آن نامه بازهم همان مسایل را به‌طورکلی مطرح کردم و موضوع تصویربرداری منجمله MRI را بطورخلاصه با ذکر منابع ارسال نمودم، ایشان هم محبت کردند و نامه بنده را طی نامه شماره ۴۲۳/ص/۱۴۰۲ مورخ ۱۳/۱/۱۴۰۲ به معاونت درمان تحت سرپرستی جنابعالی (مدیر کل محترم دفتر ارزیابی فناوری، تدوین استاندارد، و تعرفه سلامت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) ارسال کردند تا شاید مستندات مورد عنایت قرار گیرد.

۴-اینک بار دیگر و تنها در مورد انجام تعداد MRI غیر مفید، غیرضروری و القایی که هم همکاران رادیولوژیست ما را خسته می کند و هم بیماران عزیز را در چاه نگرانیهای مختلف گرفتار میکند و هم دستگاهی که با هزار گرفتاری تمام مال و اموال یک متخصص در کشور است و هم نظام سلامت و نظام بیمه ای را دچار چالش می کند و حکومت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران را مظلومانه در مضان اتهام قرار می‌دهد و هم گاهی تخلف شرعی (حداقل در حد اسراف و تبزیر) تلقی می گردد، مستنداتی را ارسال می کنم. اگر چه در نامه های پیش‌گفت نیز از شما در خواست کرده بودم. لطفا ایندفعه این مدارک را ببینید و اصلاح راهنمای بالینی بفرمائید. امید دارم اینبار غیرت علمی و توان جوانی شما و پیگیری رسانه های ارزشمندمان، پاسخ گوی درخواست این معلم پیر باشد.

  1. مقاله Mammography and Ultrasonography Reports Compared With Tissue Diagnosis- An Evidence Based Study in Iran۲۰۱۰ در مجله Asian pacific J Cancer Prev,۱۳,۱۹۰۷-۱۹۱۰ که ۲۳ سال قبل ارزیابی مفیدی از کیفیت گزارشات تصویر برداری در کشور را تبیین کردیم و بار ها موضوع را به وزارت متبوع منعکس نمودم.
  2. مقاله Supplier-Induced Demand in Diagnostic MRI of Primary Breast Cancer در مجله Iran J Health Sci ۲۰۲۰,۸(۴):۲۰ که اختصاصاً در مورد تصویر برداری با MRI در تشخیص سرطان پستان است که مستند به راهنما های بالینی ۱/۹۴ درصد موارد غیرضروری و متاثر از SID بوده است.
  3. مقاله Evaluation Of Clinical Assessment, Mammography, and Ultrasonography in Diagnosis of Benign and Malignant Breast Lesions and Determining Their Cost-Effectiveness چاپ شده در مجله Int j cancer Manag. ۲۰۱۹ September,۱۲(۹): e۶۹۶۸۳ که در آن کیفیت تصویربرداری بطور اعم در کمک به بیماران مورد ارزیابی قرار دادیم؛ توجه بر این مقاله که از ذکر جزئیات آن در این نامه خودداری می کنم، تکلیف بنده و آن جناب را در انجام وظایف علمی و عملی در خدمت به مردم روشن می کند.
  4. مقاله Unnecessary ultrasonography as supplier-induced demand in diagnosis of primary breast cancer in Iran: A cross-sectional study چاپ شده در مجله Int J Health plan Mgmt.۲۰۲۱,۱-۱۳ که وضعیت سونوگرافی را در تشخیص درست منطبق بر بافت شناسی نشان میدهد ( ۹/۵۵ درصد به احتمال بسیار زیاد متاثر از تقاضای القایی عرضه‌کننده بوده است.)
  5. مقاله Cost-Effectiveness of Three Rounds of Mammography Breast Cancer Screening in Iranian Women چاپ شده در مجله Iran J cancer prev. ۲۰۱۶ february,۹(۱): e۵۴۴۳ که هزینه اثربخشی غربالگری در سرطان پستان را نشان می دهد که هر از گاهی صدای آن بلند می شود.
  6. برای ارزشیابیMRI در تشخیص ضایعات درد های کمری به موجب درخواست مرحوم مغفور جناب آقای دکتر طریقت تحقیقی انجام شد که متاسفانه ۷/۹۴ درصد این تصاویر برای درد حاد کمری انجام شده بود در حالیکه در منابع معتبر بین‌المللی انجام MRI در درد حاد کمر ممنوع اعلام شده است، تفصیل آن را بعدا در صورت تمایل ذکر خواهم کرد و در اینجا آخرین راهنمای انجمن رادیولوژیست‌های آمریکا (ACR) را Appropriateness Criteria Low Back Pain (Revised ۲۰۲۱) ملاحظه بفرمائید تا تفاوت آنچه را در غرب انجام می دهند و در اینجا ما انجام می دهیم شاهد باشید.

از تطویل کلام پوزش می‌طلبم و از آن معاون محترم به عنوان یک مدیر جوان و عالم و ان شاالله عامل، انتظار دارم نکات ارسالی که مولفه هایِ مدیریتی در نظام سلامت هستند و در نامه‌ها و مقالات فوق‌الاشاره آمده است را رعایت کنید تا خدای کریم، سعادت قبول زحمت از شما را عنایت فرماید و صدقه جاریه‌ای باشد. لطفا رونوشتی از این نامه را به وزیر محترم و سایر همکاران مرتبط برسانید.

محمد اسماعیل اکبری

۲۳۳۲۳۳