رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی وگردشگری ساخت سه ساز رُبابِ «سوپرانو»، «آلتو» و «باس» را محصول مهارت در رشته سازسازی و پژوهش بی‌سابقه کارگاهی در حوزه موسیقی دانست و گفت: این سازها اکنون از صدای مطلوب‌تری حتی برای حضور در ارکستراسیون برخوردارند.
به گزارش گروه فرهنگی ، علاوه بر اعضای هیات علمی در پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فعال در زمینه پژوهش هنر، اساتید و هنرمندانی هم حضور دارند که پژوهش های کارگاهی و اجرایی انجام می‌دهند. رویکرد احیای هنرهای سنتی و دستیابی به محصول نمونه سازی و اثر هنری در بخش هنرهای منسوخ شده یا در حال فراموشی، با محوریت مطالعات مختلف تاریخی و سیر تحولی هنر در این مرکز، فرایند پژوهش را از نتایج مکتوب کتابخانه ای به تولید نمونه های باز زنده‌سازی آثار تبدیل کرده است که احیای بافت مخمل هفت رنگ پس از بیش از ۳۰۰ سال در سال ۱۳۹۹ و ساخت نمونه دستگاه خانگی زری‌بافی و اصلاح ساز رباب و ساخت سه ساز رُبابِ سوپرانو، آلتو و باس حاصل همین رویکرد است.
سیدعبدالمجید شریف‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی درباره نمونه‌سازی سه ساز از خانواده ساز زهی رباب گفت: پس از پژوهش‌های تاریخی در حوزه موسیقی سنتی، مقامی و کلاسیک با تغییر در ابعاد و شکل ساز رباب که از سازهای محلی است. برای اولین در کارگاه موسیقی پژوهشکده هنرهای سنتی سه ساز رباب سوپرانو، آلتو و باس ساخته شد.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی گفت: رباب از سازهای زهی و جز سازهای محلی در مناطق جنوب شرقی ایران و برای جغرافیایی روستایی است و در موسیقی سنتی سیستان‌وبلوچستان همچنین کشور افغانستان جایگاه ویژه‌ای دارد؛ به‌رغم برخورداری از این جایگاه، اما در موسیقی محلی مناطق مذکور به دلیل برخی مشکلات آکوستیکی که بازتاب آن در نوع صدا متجلی می‌شود، همیشه امکان بکارگیری رباب در موسیقی ردیفی-دستگاهی، محل مناقشه بوده و استفاده از آن در ارکستر شهری محدود بوده است.
شریف‌زاده ساخت سازهای سه گانه رباب را محصول پژوهش هنری اساتید و هنرمندان پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی دانست و تاکید کرد: هنرمندان این پژوهشکده در ابعاد، اندازه و شکل این ساز تغییراتی وجود آوردند و آن را در ابعاد بزرگ‌تر برای استفاده از در ارکستراسیون ساخته‌اند که تاکنون سابقه نداشته است.
وی تصریح کرد: برای ساخت این ساز هنرمند باید ساز سنتی رباب، سل و ارکستراسیون و ویژگی‌های قبلی و آتی آنها را بشناسد، ساز ویولن‌سل که ساخته می‌شود با ویولن معمولی بسیار متفاوت است، هنرمند همه این ویژگی‌ها را باید بداند تا این تغییرات را ایجاد کند و به محصول و اثر نهایی برسد.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی گفت: بخش خصوصی علاقه‌مند فعال حوزه موسیقی یا گروه ارکستراسیون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند روی نمونه‌ای که در پژوهشکده طراحی شده سرمایه‌گذاری و سفارش ساخت هم بدهد، منتهی در گام اول معرفی و رونمایی رسمی این سازهاست.
شریف‌زاده خاطرنشان کرد: تکرار اثر و تولید انبوه آثار هنر وظیفه پژوهشکده هنرهای سنتی نیست، بلکه وظیفه ما مطالعه و پژوهش و طراحی و نمونه‌سازی است؛ مانند همین سازهایی که اساتید پژوهشگر هنر ساز سازی انجام طراحی کرده اند. از این نقطه به بعد بخش‌های دیگر چه در وزارت میراث‌فرهنگی یا سایر بخش‌های دولتی و همچنین بخش خصوصی که کار اجرایی یا سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند باید وارد عمل شوند.
وی خاطرنشان کرد: هنرمندان ما بر اساس پژوهش‌ها و مطالعات کارگاهی چند سال اخیر، با اصلاحاتی فنی در رفع نواقص ساختمان ساز رباب محلی، به نوع صدای مطلوب‌تری دست یافتند.
شریف‌زاده گفت: برای ساخت کاسه ساز رباب از چوب افرا -که برای ساخت سازهای موسیقی مطلوب است- استفاده شده. البته ساخت ساز همواره به نوعی از پیش تیمارِ چوب برای آماده سازی نیازمند است؛ اغلب این پیش تیمارها ریشه در تجربه سینه‌به‌سینه منتقل شده از سازندگان پیشکسوت ساز دارد و هیچ‌گاه به صورت علمی بررسی نشده است که هنرمندان در پژوهش اخیر روش‌های علمی و استفاده از دانش شیمی را هم به کار گرفتند.
رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی وزارت میراث فرهنگی تصریح کرد: در ساخت رباب از چوب افرا برای دسته ساز و برای زیرگیریف و خرک، چوب فوفل برای گیریف، همچنین از ورق برنج برای ساخت سیمگیر استفاده شده است؛ گوشیها دست‌ساز و از جنس فوفل است که بعد از برش چوب و دوربری با استفاده از الگوساز داخل کاسه و بیرون کاسه تراش داده شده و مدت ۶ تا ۱۲ ماه طول می کشد تا خشک شود و در نهایت مراحل تکمیلی ساز انجام می‌شود.
شریف‌زاده به آزمایش‌های بی‌شمار فیزیک و شیمی داخل و خارج از کشور برای ساخت سازهای رباب توسط پژوهشگران اشاره کرد و گفت: هنرمندان رشته سازسازی با همین پژوهش‌های گسترده و چندساله موفق به دستیابی به رموز ساخت ساز گران ایتالیا شده و از آن در ساخت ساز رُبابِ سوپرانو، آلتو و باس بهره گرفته‌اند؛ همین روش‌ها و اصلاحات موجب شده این ساز صدای مطلوب را حتی برای حضور در ارکستر ملی داشته باشد.
