به گزارش خبرنگار فرهنگی ، دوازدهمین نشست بحران و برون رفت؛ چالش های امروز کتاب کودک و نوجوان، با موضوع تکنولوژی تهدید یا فرصت؟ ویژه ناشران، عصر دیروز به صورت بر خط برگزار شد.
داریوش مطلبی، پژوهشگر ادبیات کودک و مدرس دانشگاه با بیان اینکه کتاب های کودک و نوجوان در دوران کرونا در همه جهان تیراژ کمتری داشت، گفت: در این دوران با نوعی از رکود مواجهیم که بیشتر در حوزه کتاب های چاپی دیده می‌شود. اگر بخواهم به صورت تاریخی به آن نگاه کنم در سال ۲۰۰۸ که دنیا با یک رکود اقتصادی مواجه شد صنعت نشر چاپی نیز با رکود بیشتری مواجه بود. بسیاری از ناشران مراکز چاپ بزرگ چاپ کاغذی را تعطیل کردند و این رکود در سال ۲۰۱۳ که اقتصاد دنیا رو به بهتر شدن رفت، همچنان حوزه چاپ دچار رکود بود. تیراژ کتاب های کودک، قبلا بیشتر بود اما اکنون به کمتر از هزار رسیده است. هر چند مطالعه کودکان کاهش نیافته است و به روش های دیگری مطالعه کرده اند.
مطلبی با استناد به پژوهش پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات با عنوان پیمایش کالای فرهنگی، اظهار داشت: در این طرح پژوهشی میزان مطالعه و خرید کتاب را نیز بررسی کرده ایم؛ اما از بچه های بالای ۱۵ سال سوال شده و برای سنین کودکی مطالعه و آمار دقیقی نداریم. خانواده ها این روزها به کودکی و نوجوانی توجه دارند و سعی می کنند نگرانی برای آینده را با آگاه کردن آنان برطرف کنند، در بیشتر کشورها این کار با کتاب انجام می شود اما در ایران ابزارهای دیگر را به کتاب ترجیح می دهیم. نمی توانیم دقیق بگوییم این اطلاعات منجر به آگاهی کودکان و نوجوانان می شود یا نه اما تمرکز بر کتاب های آموزشی، نشان دهنده اولویت دادن به متون درسی و مدرسه ای است.
سن دسترسی کودکان در ایران به تلفن همراه و گوشی های هوشمند، بسیار کمتر است و با این که این دستگاه ها چندان ارزان نیستند می بینیم کودکان از دوران پیش از دبستان به آن دسترسی دارند در حالی که در پیشرفته ترین کشورها این دسترسی از ۱۶ سالگی به بعد به بچه ها داده می شود.
ابزارهایی که می تواند فرصت باشد اکنون به تهدید تبدیل شده است
وی با بیان این که در گذشته دسترسی به ابزارهای اطلاعاتی کمتر بوده و کتاب، بهترین راه آگاهی به شمار می آمده است، اضافه کرد: در آن دوران خانواده ها هم وقت بیشتری داشتند که با کودکان صحبت کنند. اما اکنون ابزارها بیشتر شده است و خانواده ها فرصت کمتری دارند و اطلاعاتی که دریافت می شود به دلیل ناخواسته بودن به افزایش آگاهی کمک چندانی نمی کند. اگر خانواده ها نحوه درست استفاده از ابزارها و لوازم دیجیتال را فرا گرفته بودند، برای کودکان نیز مفید بود اما استفاده از منابع دقیق و درستی استفاده نمی شود. ابزارهایی که می تواند فرصت باشد اکنون به تهدید تبدیل شده است و کودکان با آن درگیر هستند و اطلاعات دقیقی هم از آن به دست نمی آورند.
مطلبی با اشاره به این که همه ابزارها امروز تعاملی شده اند، اضافه کرد: حتی کتاب ها نیز امروز تعاملی شده اند و نشر ما امروز اگر نگاه خود را به تولید محتوا عوض کند، به مرور زمان سهمش از سبد فرهنگی کودکان کمتر می شود و محتوا علیه ناشر خواهد بود. اما اگر از آن استفاده کنند، به سود آنهاست و کارشان را جذاب تر می کند. ناشران کودک ما با همان نگاه ۲۰ سال گذشته به انتشار کتاب توجه می کنند و هنوز کار خود را به روز رسانی نکرده اند، این گونه تکنولوژی در تقابل با کار ناشر قرار می گیرد.
وی با اشاره روند تاریخی کتاب و عرضه محتوا گفت: امروز تنها کتاب ها نیستند که محتوا عرضه می کنند و اینترنت و تلویزیون نیز در حال انتشار محتوا هستند. می گوییم ناشر کسی است که بتواند اندیشه و افکار دیگران را برای گروهی دیگر بازگو کند اما اکنون روند تولید محتوا در دنیا تغییر یافته و نوع کار اقتصادی نیز عوض شده است. ناشران بزرگ دنیا با فروش کتاب درآمد دریافت نمی کنند، مثلا گوگل کتاب های بسیاری را در دسترس قرار داده است اما برای کسب درآمد از نوع مطالعه افراد و داده های فردی استفاده می کند.
مطلبی با ارائه راه هایی برای ایجاد تغییر در کار ناشران، اظهار داشت: بسیاری از ناشران نمی توانند این کار را انجام بدهند و دولت و انجمن ناشران باید کاری در راستای حمایت انجام بدهند، ناشران الکترونیک در ایران از ناشران چاپی جدا هستند و کارشان هم راستا نیست و ناشران دیجیتال با دنیای نشر آشنا نیستند و کارشان تخصصی روی کامپیوتر است. ناشران باید یک برنامه ریزی دقیق داشته باشند و بر اساس آن با ایجاد دفتری که اطلاعات دقیق را از تحولات ناشران جهان به دست بیاورد.
آینده کتاب کودک با امروز متفاوت است
وی ادامه داد: یارانه های دولتی هم باید در راستای به روز رسانی ناشران استفاده شود و فرصت به روز رسانی اطلاعات به آنها بدهند و تولید کنندگان محتوا و ناشران با یکدیگر همراهی کنند، چون آینده کتاب های کودک به این شکل ادامه پیدا نخواهند کرد.
این مدرس دانشگاه، با اشاره به استفاده ناشران از بسترهای الکترونیک در دوران کرونا، اظهار داشت: بسیاری کتاب هایی که امروز تهیه می شود، از بستر فناوری بوده و ناشران در بعد اطلاع رسانی و معرفی کتاب ها، مخاطب شناسی و عرضه بین المللی می توانند از این فناوری بهره بگیرند که در دوران کرونا، بسیار درست از ان استفاده کرده اند. ناشرانی که در این دوران شرایط همه‌گیری از ابزارهای فناورانه استفاده کردند، امروز آسیب های اقتصادی کمتری دیده اند و کار خود را پیش برده اند. فناوری می تواند در خدمت ناشران باشد، به شرطی که از آن درست استفاده کنند و برنامه ریزی برای استفاده از آن داشته باشند.
